Med stort fleirtal har EU-parlamentet vedteke nye reglar for emballasje. Målet er å redusere søppelberget.
Frå no av blir det stilt langt strengare krav til korleis varer skal pakkast inn, og kva emballasjen skal innehalde.
Formålet er både å redusere mengda avfall frå emballasje, som har auka dramatisk dei siste åra, med 15 prosent i 2040 og sørgje for at mest mogleg av emballasjen blir resirkulert.
– Dette er eit ambisiøst krav som Miljødirektoratet forventar at vil krevje skjerpa verkemiddel i Noreg, skriv direktoratet i ei pressemelding.
Den nye forordninga er ein del av EUs grøne giv og styrking av sirkulærøkonomien.
Uroleg for panteordning
I Noreg har det vore mykje uro for kva reglane vil ha å seie for det norske pantesystemet.
Frå 2030 skal nemleg minst 10 prosent av drikkevarene som blir selde, vere tappa på flasker som kan brukast om igjen og inngår i eit retursystem.
Plastflaskeprodusentar har bekymra seg for om dei no må tilbake til god, gammaldags flaskevask, noko ein i Noreg har gått bort frå dei siste 10–15 åra. I staden blir plastflasker og boksar pressa saman, før materialet blir sendt til gjenvinning.
Å byggje opp ei ombrukordning i tillegg, ville koste store summar i ombygging og betydd auka utslepp i form av vask og transport.
Men ifølgje ein talsperson for EU-parlamentet treng ikkje norske drikkevareprodusentar uroe seg for panteordninga.
– EUs mål er ikkje å øydeleggje for system som fungerer, roar vedkommande overfor NTB.
Kan få unntak
Ifølgje EU-parlamentets talsperson gjeld ikkje dei nye reglane dersom ein innan 2026 kan dokumentere at 80 prosent av flasker og boksar blir samla inn.
– Dei blir ikkje nøydde til å setje opp eit retursystem for ombruk dersom dei kan demonstrere at noverande praksis er bra nok for å nå målet, seier talspersonen.
I Noreg er returandelen på den vanlegaste forma for brusflasker, såkalla PET-flasker, allereie oppe i 97 prosent, ifølgje NHO.
I Noreg blir regelverket truleg gjennomført i 2025, opplyser Miljødirektoratet.
Usikkert
Samtidig er det usikkert om ombrukregelen likevel vil gjelde. Etter det NTB kjenner til, har norske styresmakter enno ikkje vurdert konsekvensane av eller moglegheitene for unntak frå forordninga.
Regjeringa tek førebels imot den nye forordninga med stor ro.
– I all hovudsak vil det norske pantesystemet bestå, seier klima- og miljøminister Andreas Bjelland Eriksen til NTB.
– Men nøyaktig korleis vi skal gjennomføre ombrukkravet, må vi komme tilbake til. Men eg er sikker på at vi kjem til å finne ei god løysing, seier han.
Nei til eingongsemballasje
Ein annan del av forordninga vil likevel bli høgst merkbar for forbrukarane framover.
Frå 2030 blir det nemleg forbode å servere mat i eingongsemballasje på restaurantar og kafear.
Forordninga omfattar også eingongsplast rundt matvarer som grønsaker, og dessutan eingongsporsjonar av sausar, sukker, krydder og mjølk, og miniatyrvariantar av toalettartiklar og plastforsegling av bagasje.
Serveringsbransjen som sel mat og drikke for takeaway, må også leggje til rette for at kundane kan ta med eigen kopp eller matbehaldar for påfyll.
Gradvise kutt
I 2018 hadde emballasjeindustrien ei omsetning på rundt 355 milliardar euro. Samtidig auka mengda emballasjeavfall frå 66 millionar tonn i 2009 til 85 millionar tonn i 2021.
I 2021 genererte kvar europear 188,7 kilo avfall frå emballasje. Utan tiltak ville dette ha auka til 209 kilo i 2030.
Den nye forordninga legg opp til at mengda avfall skal kuttast med 5 prosent innan 2030 frå 2018-nivået. Dette skal auke til 10 prosent i 2035 og 15 prosent i 2040.
